Lutherip Rûmamut kivfaujungnaernera -

ilagît pâveĸarnerup târneranit aniguisitdlugit ĸaumanermut ajoĸersũmutdlo minguínerussumut sujulerssorneĸarnigssãne ĸaerĸussaussut pingârnerit Martin Luther ilagât. pilerivdlunilo ilungersordlunilo Gûtimik mianeringnigtûvoĸ. Gûtiungitsumik mianerissaĸángilaĸ bîbiliúngitsumigdlo ugpernermut túngavigssaussugssaĸartitsíngilaĸ. taimáitumik Luther naligissamine atorfigssaĸaĸaoĸ. táussumûna Gûte angnertûmik suliaĸarpoĸ ilagît iluarsarĸingnigssãnik silamiutdlo ĸáumarsarneĸarnigssãnik.

îvangkîliumik siaruarterissut sujugdlît ássigalugit Lutherísaoĸ pîtsunik sujuaissaĸarpoĸ. ĸârusuliane sulissartutut angutâ akigssarsissarpoĸ Lutherip ilíniartitaunigssânut akiliutigssatut nãmagtumik. ernerme erĸartũssíssuserissúngornigssâ sujunertarâ, kisiáne Gûtip nâlagfigssualiornerme ukiut ingerdlaneráne kigaitsumik ineriartortume igdluliortiniarpâlusôĸ. ilungersorneĸ, maĸaissineĸ sukangnersumigdlo nâlagarsiortitsineĸ nalussaĸángitsup atorpai, Lutherip inûnermine pingârutiligssuarmik suliaĸarnigssâne piarêrsautigssatut.

Lutherip angutâ angutauvoĸ piumássuseĸardluardlunilo tarníkut ítumik pigínáussusilik, ilumôrtoĸ, aulajangêriatâtdlarĸigsoĸ aulajáissuseĸardluartordlo. pissugssaussutut misigigângame suliagssane suliarissarpai kingunigssai soĸutiginagit. eĸutitáungitsumik silagssoríssuseĸarame mátútoĸarneĸ tutsuvigíngilâ. taimáitumik Luther apererĸârnane mátútúngormat iluaríngeĸâ, ukiutdlo mardluk ĸângiúnerisigut aitsât ernine isumaĸatigilerĸigpâ; kisiáne tamatuma kingornagutdlũnît isúmane avdlángortísimángilâ.

Lutherip angajorĸâvisa ĸitornamik perorsarneĸarnigssât ilíniartitaunigssâtdlo perĸigsârutdluarpât. Gûtimik ilisimassaĸarnigssamik kristumiututdlo ilerĸorigsârnigssamik iliniartítarpait. ernine tusâtitdlugo angutâ ĸinugajugtarpoĸ, ĸitornane Nâlagkap arĸanik puiugaĸarĸunago ĸaĸugulo sagdlusuíssutânik sujumukartitsisínaujumârĸuvdlugo. ĸitornat ilerĸorigsârníkut tarníkutdlo ítumik sujumukautigssãnik nâpitatik angajorĸât táukua perĸigsârtumik tamatigut iluaĸutiginiartarpait. ĸitornatik ilungersortumik perorsarniarpaît ugpertutut iluaĸutaussutut inûniarĸuvdlugit. aulajaitdlutigdlo piumássuseĸardluartûgamik ilãníkut sukangavatdlârtarput. kisiáne iluarsaerĸingniartup ilâtigut erĸúngitsumik iliortarsimanerat takusínaugaluardlugo mêrĸanik perorsaissutut nersornautigssait agssuarnartortáinit amerdlanerutípai.

piârtumik atuartúngorame Luther sukangnivigsumik pineĸartarfloĸ. angajorĸâne pîtsûngmata igdloĸarfingmutdlo avdlamut nûgdlune atuariartorame ilãníkut nerissagssarsiumavdlune igdlumit igdlumut angalaordlune erinarssortariaĸartarpoĸ, kâgkajugtarpordlo, inuit taimaníkut gûtisiornermingne ugperissapalâvisa ernumatítaĸât. ilãníkut únulerâ sujunigssaĸ ernumageĸalugo ínartarpoĸ, Gûte erĸarsautigigângamiuk tamatigut erĸartũssissutut sukanganiardlunilo nãskigtaitsutut takordlôrdlugo, atâtatut ĸilangmiussutut issignigtutut issiginago, ĸunutitsiniartututdle nãkigtaitsutut.

píssutsitdle nikatdlornangârtorpagssuit tamáko atortitdlugit Lutherip anguniagagssaĸ ĸutsigsoĸ ilerĸorigsârnermut erĸarsardluarnermutdlo túngassoĸ norĸaivigiuarpâ. ilisimassagssanik pilerigissaĸurdlunilo ilungersortûgame iluaĸutigssauvdlutigdlo perĸigsârutaussut sagdliutitdlugit takoránerdlutigdlo ĸagdlíkuínaĸ ítut tunugdliútarpai.

18-inik ukioĸalerdlune Erfurtime universitetime ilinialerame sujunigssâ ukiunit sujulînit ĸaumanerulerpoĸ. angajorĸâvisa ilevĸârníkut eĸiasuíníkutdlo nãmaginartumik akigssarsiulerdlutik pissariaĸarneratut íkiorsínaulersimavât, ãmalo ikíngutaisa silatût mána tikitdlugo sukangnersumik perorsarneĸarsimanerata akornutai iluarsarsimavait. atuagkiortut pitsaunerit ilisimassagssarsiorfigalugit erĸarsautait pingârnerussut pigiliúniarpai ilisimatûtdlo ilisimássusiat pigiliúniardlugo. agdlât sukangnerpatdlâmik perorsagaugatdlartitdlune pitsaunerussumik pivfigssaĸartitáusagune angussaĸardluartugssatut tutsuviginarêrsimavoĸ, mãnalo atugarigsârnerulerame tarníkut pigínáussuseĸarnerujartulerpoĸ. erĸaimatdlarĸigsûvdlunilo erĸarsariatâtdlarĸigsûvdlunilo ĸasusuitsumik eĸiasuitsûgame erininángitsúkut ilíniartut píkoringnerit ilagilerpai. anersãkut sulinermine nâlagarsiortitaunine silagssoríssutsimigut sujumukautigalugo inûnermine akiũnigssaminut piarêrsautigalugo.

Gûtimik mianeringningneĸ Lutherip ũmámiugâ, tamatumalo su.. junertarissamine aulajáisínautípâ Gûtimutdlo manigûtdluínartitdlugo. Gûtimit ikiorneĸartariaĸarnine pâslsimajuáinarpâ, uvdlutdlo tamaisa píngitsôrane ĸinunermik autdlarnertarpai, ajoĸersugaunigssane ikiorneĸarnigssanilo ũmámigut kipisavfigalugo. Oĸarajugtarpordlo: "ĸinungârtarneĸ tássauvoĸ ilisimassagssarsiornerup agfâ."

uvdlut ilãne Lutherip universitetip atuagkanik katerssugausiviane atuagkat misigssordlugit bîbile latînerisôĸ navssârâ. aitsât atuagkamik taimáitumik takulerpoĸ, bîbileĸarneralũnît ilisimángíkaluaramiuk. nâlagiarnerme îvangkîliut ilamerne agdlagkatdlũnît iláinakue atuarneĸartitdlugit tusarnârtarsimagaluarpai, isumaĸarsimagaluarpordlo tamáko tássausoralugit bîbile tamarme. mãna pernardlune Gûtip oĸausê tamarmiussut takulerpai. tupigusungnermik akulingmik atarĸingnigdlune agdlagkat ivdlernartut ĸúperarpai, ũmatinllo tigdlerulugtitdlugo inũssutip oĸausê atuarpai, unitdlatsiarângame ima kigsautiglssaĸardlune: "ĸanortoĸ-una Gûtip atuagkamik taimáitumik tunilinga nangminerissagssavnik!"

ajortimit aniguerusungnermit Gûtimitdlo sáimáuneĸarusungnermit kîsa mátútoĸatigîngnut ilángutdlune mátútutut inûnialerpoĸ. tássane nikanarnerpânik suliagssíneĸartardlunilo igdlut angalaorfigalugit ĸinujartortitaussarpoĸ. inersimassûlerame atarĸineĸarnigssaĸ pissariaĸaleramiuk taima nikanartigissunik suliagssaĸartitauneĸ manigũnartorâ. manigũtitauninile nãmaglgtardlune atorpâ ajortiliússutse píssutigalugo pissariaĸarsorigamiuk.

uvdlut tamaisa suliagssane akornutigíngíkângamigit atuartuartarpoĸ, sinísaingajagdlune pilimanángitsumigdlo nerissarnigssaminutdlũnît pivfigssaĸarpiarane. tamanit nuánarinerpaussarpâ Gûtip oĸausê atuásavdlugit. bîbile mátuvfiup îgânut kalungniligaĸ navssârisimavâ, táunalo ornigkajugtarpâ. ajorteĸássutse itisiartortumik misigititdlugo isumákêrfigineĸarnigssane erĸigsisitaunigssanilo nangmineĸ suliamigut anguniaraluarpai. atugardlioĸalune inûtitdlune îsíngíniartarnikut, únuame pigârtarnikut ingminutdlo iperartorníkut ajússutse mátútutut inûníkut iluarsineĸarsimángitsoĸ ajugauvfiginiaraluarpâ. Gûtimit iluarineĸarsinaujumavdlune tamaviâraluaĸaoĸ, kingornalo agdlagpoĸ: "ilumut mátútûgaluarpunga ugperdluartoĸ, mátútoĸarfigissavnilo maligtarissagssat sukangaverĸigsârtumik maleruardlugit. ilumut mátútoĸ súkutdlũnît mátútutut luliaĸarníkut ĸilangmut pisínautitáusagaluarpat taima pisínautitausimásagaluarpunga ... sivisunerungâtsiartumik taimatut ingminut nâgdliugtísimagaluaruma toĸússutigisimásagaluarpara." taima sukangavdluínartigissumik nâlagarsiornine píssutigalugo nukêrukiarlorpoĸ ilisimajungnaertalerdlune, tamatumalo kingunere kingorna ajugauvfigivíngilai. taimale tamaviârtuartigigaluardlune tarnâ nanertugaussoĸ tugpatdlersautigssarsíngilaĸ, kîsalo isumatsagdluínalivigpoĸ.

Luther aniguissugssaujungnaivigsutut ilermat Gûtip ikíngutigssauvdlunilo ikiortigssânik autdlartitsivigâ. Staupitzip ugperdluartup Lutherip ũmatâ Gûtip oĸausînut angmartípâ, kajumigsârpâ ingminut issigiungnaerĸuvdlugo, Gûtip inatsisânik uniorĸutitsisimassutut nâgssáungitsumik pitdlagaunigssaĸ ilimagiungnaerĸuvdlugo Jîsusimutdlo ajortinik isumákêrfigingnigtumut, ánáussissumut orniguterĸuvdlugo. "ajortitit nâgdliûtigiungnaerdlugit ánáussissoĸ orniguk, pákutísavâtit. táuna tatigûk, iluartumik inûnera utertitsissututdlo toĸunera isumavdlûtigalugit ... Gûtip ernera tusâjuk! inúngorpoĸ Nâlagkamit iluarineĸautigssangnik. ilingnik asangnigtôrĸârtoĸ asaniaruk!" sáimáunermik oĸariartortoĸ táuna taima oĸalugpoĸ, oĸausîlo Lutherip kivdlíssutigingârpai. pâsinerdluinerit pigiliúpatdlâgkat sorssungârĸârdlugit sagdiusuíssut ilagsisínãngorpa, tarnâlo ernumassoĸ erĸigsivoĸ.

Luther palasíngortitauvoĸ, mátuvfiuvdlo avatâne atorfinigdiune Wittenbergip universitetiane professoríngorpoĸ. tássane bîbile oĸautsine agdlarĸârsimavfîne ilisimassagssarsiorfigilerpâ.

sule Luther pâvíkut ilagîgsáinut ilumôrdluínartûvoĸ, tássûnákutdlo avdlángornigssaminik erĸarsauteĸángíkaluarpoĸ. erssíngitsup piumassâgut Rûmamut tikerârtitauvoĸ. pisuínardiune Rûmaliarpoĸ, avĸutâne mátuvfingne akúnítardiune. Italiame mátuvfît ilãne pigigsâruterpagssuit, inûvdiuarniutigssarpagssuit takoránertorpagssuitdlo takussane tupigusûtigeĸai. tássane mátútut akigssarigsârdluinartut inigigsâĸaut, pitsaunernik akisunerpânigdlo atissaĸarput nerissarigsâĸalutigdlo. erĸarsautimigut ernumássuteĸangârdlune Lutherip píssutsit tamáko nangmineĸ pilimanángitsumik nangminigssarsiujuitsumigdlo inûnerminut nalerĸiúpai. pâtsivêrútutut misigivoĸ.

kîsame Rûma alákarpâ, takussanilo kivdlíssutiginermit nunamut patdlordlune nivdlerpoĸ: "Rûma iluartutit, ilagsivavkit!" igdloĸarfigssuaĸ iserfigâ oĸalugfîlo iserfigissardlugit; palasit mátútutdlo oĸalugtuait alutornartut tusarnârtarpai nagdliútorsiornartumigdlo ilerĸorerĸussat maleruardlugit. sumutdlũnît pigângame tupigusûtigalugitdlo amîláuminarissaminik takussaĸartarpoĸ. palasiussut nikanarnerussut akimanerussutdlo tamarmik gûtĩssusiat takuvâ. palasiussut kángunartunik ĸuiasârissarnerat, agdlât oĸalugfingme erínersârtitdiutik, ánilârutigivigtarpai. mátútunut igdloĸarfingmiunutdlo akuliútarnermine aserũneĸ inûnerdiungnerdlo takussarpai. igdloĸarfingme iluartûtitame sumutdlũnît ĸiviarângame iluartunik nalingínautitsinermik takussaĸartarpoĸ. "Rûmame ajortuliortarnerit kángunartuliortarneritdlo kialũnît takordlôrneĸ sapísavai," taima agdlagpoĸ; "tamáko takutínagit tusartínagitdlo ugperissagssáungitdiat. taimaingmat oĸartarput: "unerivfeĸarpat Rûma tamatuma ĸâvane túngaviligausimásaoĸ. itinerssûvoĸ ajortit tamalârpagssuit puilavfiat. "

ĸanigtúkut nâlagkiutimigut pâvip kíkutdlũnît "Pilâtusip majuartarfianut", tássagôĸ ánáussissivta erĸartũssivingmit aterfigisimassâ tupingnartuliákut Jerûsalâmit Rûmamut nũsimassumut, majuarumassut isumákêrneĸautigssamik neriorssorsimavai. Lutherip uvdiut ilãne majuartarfik táuna majuarfigilísavdlugo tássángáinaĸ nipe kagdiernertut nipitutigissoĸ tusâvâ oĸarfigigâne: "iluartoĸ ugperníkut inũsavoĸ." (Rûm. 1, 17). nikugterasuardiune kángusugdiunilo ánilâĸalune ĸimagutipatdlagpoĸ. bîbilime agdlagsimavfik táuna tarnimigut súniuteĸartítuarpâ inûnine nâvdlugo. mãnákumît sujornagornit ersserĸingnerussumik pâsisimavdlualerpâ inûp nangminêrdlune suliai ánássutigssáungingmata Kristusivdlo nersornautâ ugperísavdlugo ĸanoĸ pissariaĸartigissoĸ. issai pâveĸarnerup tatiginángíssusianut uisitáuput kingorna tagpîtdlisitagssáungitsumik. Rûma alaramiuk ũmamigut tunúpâ, tamatumalo kingorna avigsârut agdlillrtuinarpoĸ, kîsaio pâvíkut ilagîgsait atássuteĸarfigiungnaivigdlugit ĸimápai.

Rûmamit angerdiarame Luther Wittenbergip universitetiane gûtisiornermut túngassumik doktoringorpoĸ. aitsât taima agdiagkanik iluartunik asangâgkaminik ilisimassagssarsiornigssamut pivfigssaĸartigilerpoĸ. uniorĸutitagssáungitsumik neriorssuisimavoĸ Gûtip oĸausê perĸigsârtumik pâsiniarumavdlugit inûtitdiunilo ilumôrtumik oĸalũssíssutigiumavdlugit, pâvitdlo oĸausê ajoĸersũssutaitdlo soĸutigiumanagit. mátútuínaujungnaerdiunilo professorĩnaujungnaerdlune pigínauneĸartitaussutut bîbilimik nalunaiaissûlersimavoĸ. pârssissugssatut ĸaerĸussauvoĸ Gûtip ínugtai sagdiusuíssúmik erinisugdlutigdlo kâgdluligdlusôĸ ĸilalersut pârissagssavalugit. ersserĸivigsumik ajoĸersuivoĸ kristumiut bîbilimik túngavigssaĸángitsumik ajoĸersûtinik sûssunigdlũnît ilagsissaĸarĸunagit. taima oĸarnera pâvip ĸutdlersaussutut oĸartugssaunerata túngavigpiânut sãssússineruvdlune iluarsaerĸingnigssap aulajangiussagssartavia imarâ.

inuínait erĸarsautaisa Gûtip oĸausînit pingârnerutitagssaunerisa navianautât Lutherip pâsivâ. grîkerit erĸarsartausiánik kristumiússutsimut kátutsiniartut (skolastikerne) ugpíngíssusiat sujôranane sãssúpâ erĸarsarnermilo gûtisiornermilo erĸarsariartauseĸ sivisôrujugssuarmik inuiaĸatigîngnut súniuteĸarpatdlârsimassoĸ akiordlugo. ilisimatusautit taimáitut iluatingnauteĸángitsutut agdlâtdlo akornutaussutut narrugai. tusarnârtimilo erĸarsautait tamákunínga ilisimatûniartut pingâruteĸángitsumik erĸarsariatâtdlarĸíssusiánit sagdlusuíssúmut avdlángujuitsumut pruvfîtinit apustilinitdlo Sarĸúmiúneĸartunut sangutíniartarpai.

inugpagssuit katerssũtartut oĸariartûtigissâ tusarnârĸigsârdlugo nuánârutigingârtarpât. mána tikitdlugo ajoĸersûtinik taimáitunik tusángisáinarsimáput. ánáussissup asangningneranik ãmalo táussuma auagut isumákêrfigineĸarnigssamik erĸigsisitaunigssamigdlo nalunaerutigineĸartoĸ ũmatimíkut tipaitsûtigalugulo neriûtigât. Wittenbergime ĸáumarĸut ikíneĸarpoĸ nunarssûp nunaĸarfînut ungasingnerpânut ĸíngortitsivdlune ĸáumariartortuartugssamik.

kisiáne ĸaumaneĸ târnerdlo ingmingnut akuliúsínáungitdlat. sagdlusuíssut támartitsiniutdlo soraernaviángitsumik akerarîgput. táukua ardlât napatíniardlugulo igdlersorumagáine akerdlia sãssutdlugulo aserorterniartariaĸarpoĸ. ánáussissoĸ nangmineĸ oĸarsimavoĸ: "erĸigsinermik pínanga panamik nagdliutitsiartorpunga." (Mat. 10, 34). iluarsaerĸingnerup autdlartínerata ukiorpâlúnguit kingornagut Luther oĸarpoĸ: "Gûtip sujulerssúngilânga, sujumut nukingisârpânga, angatdlápânga. ingminut nâlagáungilanga. erĸigsisimavdlunga inûjumagaluarpunga; kisiáne uivernerssûp mumisitsineritdlo akúnerpiãnut igitauvunga." tamássame akiũtariaĸalersimavoĸ.

ilagît rûmalerissut sáimauneĸ niorĸutigssángortísimavât. aningaussanik taorsîssut ilissivê âlterit saniánut inigssíneĸarput nuisitsissutdlo pisiniartutdlo suaortáunerat akisuavoĸ. (Mat. 21, 12). Rûmame Pîtrusip iluartûtitap oĸalugfissârssuata sananeĸarnigssâ patsisigssaliutdlugo isumakêrneĸautigssamik agdlagartat pâvip akuerssineragut inungnut piumassunut tamanut niorĸutigineĸarput. aningaussat inuit ajorteĸarnertik píssutigalugo akiliutigissait atordlugit nâlagfiliornialerput Gûtip patdlorfigineĸartarfigssânik.

Tysklandime isumákêrneĸautigssamik agdlagartanik pisiniartitsinerme atorfilik pissortagssángortitaussoĸ Tetzelimik ateĸarpoĸ. sorraeĸalune sagdluvdluínartunik oĸalugtuaĸátârpoĸ inúnguákuluit nalussûvdlutigdlo ugpiassut pututíniardlugit. Gûtip oĸausê pigisimagaluaruníkik taimatut pututitaussarnaviángíkaluarput.

Tetzel igdloĸarfingmut iseriartulerângame oĸariartortoĸ sujuartitdlugo autdlartítarpâ. oĸariartortoĸ nalunaertarpoĸ: "Gûtip pâvivdlo sáimáunerata isâvfise tikilerpai." inuitdlo pissûssârdlune sagdlutôĸ Gûtiussutut ĸilangmit arĸarsimassutut tikitdluarĸussarpât. kángunartuliornerssuaĸ tamána oĸalugfingme suliarineĸartarpoĸ. Tetzelip oĸalugtarfingmit isumákêrneĸautigssamik agdlagartat Gûtip tuníssutaisut erdlingnarnerpâtut únersiutigissarpai. oĸartarpoĸ isumákêrneĸautigssamik agdlagartamik pisissup sujunigssamísaoĸ ajortuliariumagai isumákêrneĸásassut, perĸigsiminigssardlũnît pissariaĸásángilarôĸ. agdlâtdlugôĸ inûssut pĩnaratik toĸusimassútaoĸ isumákêrneĸautigssatigut anigulsitausínáuput, tássamigôĸ aningaussat aningaussivianut nákartutdlo tarneĸ akiliúneĸartoĸ ániarfingmit aniguivdlune ĸilaliáuneĸásaoĸ.

Lutherip nauk sule katûliviugaluardlune isumákêrneĸautigssanik niorĸutigdlup kángunartuliornere ánilârutigivigpai. inugpagssuit palasiuvfigissaisa isumákêrneĸautigssanik agdlagartanik pisisimavdlutik ornigtalerpât, Lutherilo ángîarfigeriardlugo isumákêrfigineĸarnigssartik ilimagissarpât, imaingilaĸ perĸigsimivdlutik sângniaranik, kisiáne isumákêrneĸautigssamik pisisimagamik. Lutherip itigartitdlugit isumákêrfigiumassángilai, oĸarfigissarpailo sângniangíkunik nutâmigdlo inûseĸalíngíkunik ajortimingne támásassut. igtôĸalutik Tetzel sâgfigalugo ángîarfigissamingnit itigartitaunermingnik nalunaerfigissarpât, ilaisalo aningaussat akiliutigisimassatik tigorĸigkumavdlugit ersserĸigsumik norĸáissutigissarpât. Tetzel kamaĸaoĸ. sujôranarnerpânik perdlorĸussivoĸ, igdloĸarfingnilo siláinarme ikumatitsissarpoĸ oĸardlunilo "pâvip perĸusimagâne ajoĸersuinerdlugtut, isumákêrneĸautigssãnut iluarnerpânut sapîserdlutik akerdlilîssut kíkutdlũnît ikuatdlagtarĸuvdlugit." (D'Aubigné).

mãna Lutherip sagdlusuíssúmik igdlersuissugssatut suliagssane ĸunusuitdlune sulíssutigilerpâ. oĸalugtarfingmit oĸalũssissarfingminit ilungersortumik mianerssorĸussissalerpoĸ. ajortip píssusiata ajússusia tusarnârtiminut sarĸúmiútarpâ, ajoĸersortarpailo ajússuseĸ tamána inûp kialũnît nangmineĸ ĸanoĸ iliornermigut pissũssutáungínerulersísavdlugulũnît pitdlautigssap anigorneĸarnigssânik iliornigssap ajornássusianik. ajortigdlip ánássutigssatuâ tássauvoĸ Gûtimut sâgdlune Jîsusimut Kristusimut ugperneĸ. Kristusip sáumáunera pisiarineĸarsínáungilaĸ, tuníssutauvordle pissagssarineĸángíkaluartoĸ. inuit sujúnersorpai isumákêrneĸautigssanik agdlagartanik pisissarĸunagit ánáussissordle sáningassulingmut kikiagtugaussoĸ isumavdlûtigerĸuvdlugo. oĸalugtũtarpai nangmineĸ ániarnartumik misiligtagkaminik, manigũníkut ingminutdlo ániartíníkut ánangniaratdlarame, tusarnârtinilo ilumôrdlune ilungersordlunilo nalunaerfigai Kristusimut ugperníkut ingminutdlo issigiungnaerníkut erĸigsisitauvdlunilo tipaitsûtigssarsisimanerminik.

Tetzelip niuverniarnine kángunartumigdlo angneruniarnine ingerdlatĩnarmagit Luther aulajangerpoĸ kángunartuliornerit kinguneĸardluarnerussumik akornusersorumavdlugit. sivitsúngitsoĸ pivfigssarsivoĸ. Wittenbergip oĸalugfiane iluartûtitat ĸimatait ĸavsît pârineĸarput, uvdlutdlo aulajangersimassut nagdliúkângata tamáko inungnut tamanut sarĸúmersitaussarput, oĸalugfingmutdlo ornigutdlutik ángîartut tamarmik ajortimingnik tamanik isumákêrfigineĸartarput. taimáitumik uvdlune táukunane inugpagssuit ornigútarput. "iluartûtitat tamarmik uvdluat" nagdliutilermat Lutherip inugpagssuit oĸalugfingmut ingerdlaortut ilánguvfigalugit oĸalugfiup matuanut agdlagarsîvoĸ isumákêrneĸautigssamik niuvernermut agssuardliutinik 95-inik ingmíkôrtortalingmik. piarêrsimanerarpordlo aĸaguane universitetime ingmíkôrtut tamáko tamaisa agssuaringnigkumassumut kimutdlũnît igdlersorumavdlugit.

Lutherip ingmíkôrtue agdlagsimassut uitsatigineĸangârput. ĸavsêriardlutik atuarneĸartardlutik tamane nalunaiautigineĸartarput. universitetime igdloĸarfingmilo tamarme uivernerssuaĸalerpoĸ. ingmíkôrtune tamákunane pâvip inûvdlũnît avdlap kialũnît ajortimik isumákêrfigingnigtugssatut pigínáussuseĸartitáungínera ersserĸigsarneĸarpoĸ. isumákêrneĸautigssanik agdlagartanik niorĸuk ĸarnerme sujunertatuarineĸartoĸ tássauvoĸ inuit ugperissapalâgdlit aningaussarsiorfigineĸarnigssât. - Sâtanip isumagssarsiâ sagdloĸítagauvdlutik ugpiavatdlârtut tarnait támartíkumavdlugit. ersserĸig sarneĸarpordlo Kristusip îvangkîliua tássaungmat ilagîl erdlingnartûtât iluatingnarnerpaussoĸ Gûtivdlo sáimáunera tássûna nalunaerutiginerĸtoĸ tássaussoĸ kíkúnutdũnît sângniarníkut ugperníkutdlo tamatumínga ujardlersunut akigssarsiaritíneĸarane tuníssutigineĸartartok.

nauk Lutherip suliagssane autdlarnersimagaluarâ Anersâmit ivdlernartumit súnigauvdlune, taimáitordle ilungersordluínartumik akiûterĸârtínane inigagssarisimángilâ. akeraisa kángusârinerat sujunertarissainigdlo sagdlussumik nalunaeruteĸartarnerat ajornerpânigdlo pasigdlînerat, tamáko tamarmik súniuteĸángitsũngitdlat. Luther isumvdluarsimagaluarpoĸ ilagîngne atuarfingnilo atorfiliussut iluarsainiarnermine kajumigtumik suleĸatigisínáusavdlugit. Angutit atorfigdlit angnerit kajumigsârinerat neriûtigalugulo isumavdlûtigisimagaluarpâ. erĸarsautimigut ilagît uvdlunik ĸaumanerussunik atugaĸartitaunigssât ilimagilerêrsimagaluarpâ. kisiáne kajumigsârutit mitagdliutinik perdlorĸússutinigdlo taorserneĸarput.

Luther ingminut issigalune sajugpoĸ - angut kiserdliordlune silamiunik píssauneĸernerpânik akeralik. ilãníkut ilagît oĸartugssaussusiánut pikigtitsinermine ilumut Gûtimit perĸuneĸarsimanine ĸularutigilersarpâ. "uvanga kinaunerpunga pave silamiut kúngîsa tamarmik sujôragissât akerdlilersínaugavko? ... ukiune mákunane mardlugne ũmatíkut ĸanoĸ nâgdliugtigissunga, ilame ĸanoĸ isumatsagtartigissunga kialũnît ilisimaneĸ saperpâ." taima agdlagpoĸ. taimáitordle isumatsangnerup Luther ajugauvfigivigtugssausimángilâ. inungnik ikiortigssaerúkângame Gûte sâgfigissarpâ pâsissardlugulo ajugaĸángitsume erĸigsivdluínarsínaussardlune.

iluarsaerĸingniarnermik iluaringnigtut ilât Lutherip agdlagfigisimavâ: "agdlagkat atuarníkut poĸíssutsíkutdlũnît pâsilersínáungilavut. sujugdlermik pissariaĸagkat tássa ĸinuniarnigssaĸ. Nâlagaĸ ĸínuvigûk sáimáunermigut oĸautsine ilingnut erĸortumik pâsiterĸuvdlugit. Gûtip oĸausê atuagkiortoríngisânit navsuiarneĸarsínáungitdlat, nangminerme oĸarpoĸ: "tamarmik Gûtimit ajoĸersorneĸarsimásáput." (Juán. 6, 45). nangmineĸ ilungersornerit isumavdlûtigeĸinago. Gûte táussumalo anersâvata súnînera kisîsa isumavdlûtigíkit. tamána angutip misiligtagaĸarsimassup oĸarnera túngavigalugo ugperiniaruk." tamána ajoĸersuineruvoĸ nalivtíne sagdlusuíssúmik ilungersornartumik avdlanik ajoĸersuissugssatut Gûtimit ĸaerĸuneĸarsorissunut pingârutiligssuaĸ. sagdlusuíssut tamána ajortup inuitdlo sagdlússutáinik iluaringnigtut narrautigiumârpât. ajortup píssaunerinut akũinerme poĸerdlúassutsip inugtutdlo ilisimássutsip saniatigut angnerussumik pissariaĸartoĸarpoĸ.

akerĸame ilerĸûssut pâvivdlũnît perĸússutai túngavigalugit sãssúkângáne Lutherip bîbile - bîbililo kisiat - túngavigalugo akissarpai. tássanĩput oĸautsit narĸigssugagssaríngisait, taimáitumigdlo Luther toĸutagssángorĸussarpât, sôrdlo jûtit Jîsuse toĸorĸusimagât. "ajoĸersuinerdlugtûvoĸ!" katûgdlit ilungersornertût taima suaortarput. "taima ajoĸersuinerdlugtigissoĸ akúneĸ atauseĸ ûmaterĸísavdlugo ilagîngnut kigdlũssineruvoĸ. toĸutauvfigssâ mássákordluínaĸ náparsiuk!"

kisiáne Luther kamagtorssuarnit ajugauvfigineĸángilaĸ. Gûtip suliagssaĸartipâ, íngilitdlo ĸilangmit autdlartitáuput pâriartordlugo. anersãkut sujumukarnigssaĸ tamane soĸutigineĸaleriartorpoĸ. nunaĸarfingne tamane ukiune huntritilíkûtâne misigineĸarsimángíkaluartumik nâpertuivdluarnigssaĸ kipisavfigineĸalerpoĸ. inuiait sivisûmik inuit ilagîngne ilerĸorerĸussáinut nâlagarsiortitausimavdlutigdlo Gûtip inuitdlo akornáne inungnik akúnermiliútunik sungiutaĸarsimagaluartut mãnákut perĸigsimivdlutigdlo Kristusimut sáningassulingmut kikiagtugaussumut ugperdlutik sângnialerput.

soĸutigingningneĸ tamána siaruariartoĸissoĸ pâvip atorfiligtaisa angnertusiartortumik ernumássutigât. Luther Rûmame atautsimĩnigssamut ĸaerĸuneĸarpoĸ ajoĸersuinerdlugtutut pasigdligaunermine ingminut igdlersorĸussauvdlune. ĸaerĸussaunera ikíngutalsa uípatdliutigeĸât. nalúngilât igdloĸarfigssuarme tamatumane aserũsimavfiungârtume martêritdlo auánik mitdluarêrsimassume Lutherip navianartorsiortitaunigssâ. Rûmaliartitaunigssâ agssuardliutigalugo Tysklandime kigdlisiorneĸarnigssâ norĸáissutigât.

kîsamilo taimatut ârĸigssũssineĸarpoĸ, pâvivdlo autdlartitâ kigdlisissugssángortitauvoĸ pâvip atorfilik tátina suliagssânik agdlagfigalugo Lutherip ajoĸersuinerdlugtûneragaorêrneranik nalunaerfigâ. taimáitumik autdlartitaussoĸ perĸuneĸarpoĸ sulíssutigissagssaĸ pilertortumik kinguarsarneĸángitsumigdlo inerniarĸuvdlugo. Luther aulajáisagpat autdlartitaussuvdlo tigussarineĸ sapísagpago, tauva autdlartitaussoĸ pigínauneĸartitauvoĸ "Luther Tysklandime tamarme erĸigsivêrutísavdlugo" ãmalo "Lutherimut atássuteĸarniartut tamaisa perdlorĸuvdlugitdlo autdlartitdlugitdlo ilagîngnit avigsâtísínáusavdlugit." (D'Aubigné).

tulmailissúkut Luther ilumôrdluartumik ikíngutigssaileĸerugtorfiane sujúnersuivdlunilo asangnigsinaussumik, taimane Gûtip isumagssuinermigut Melanehton Wittenbergimut autdlartípâ. igtôrpalugdlune piuáissutsimigut, poĸíssutsimigut, ilisimatuvdlunilo oĸatdloríssutsimigut Melanchton inûsugtoĸ iluarineĸalertordlunilo pilertorlumik atarĸissaulerpoĸ. saimássusia silagssorigdluínássusianit inornerúngilaĸ. sivitsúngitsoĸ îvangkîliúkut ajoĸersugángorpoĸ Lutherivdo ikíngutainit tatigissaunerpaulerdlune. Lutherivdlo ikiortaisa pingârnerssarât, saimássutsimigut, mianerssornermigut perĸigârnermigutdlo Lutherip sapĩssusia ilungersússusialo tapersersoramigit. suleĸatigîlernermíkut iluarsaerĸingneĸ nukigtorsardlugulo Luther kajumigsautigssarsivât.

Augsburg kigdlisiuivfigssatut aulajangiúneĸarsimavoĸ, Lutherilo pisuínardlune autdlarpoĸ. pineĸarnigssâ ánilângássutigineĸangârpoĸ. issertúngitsumik sujôrasârissoĸarsimavoĸ avĸutâne toĸutaunigssânik, ikíngutaisalo kimigîserfigigaluarpât autdlarĸunago. agdlâtdlo ilungersortumik ĸínuvigigaluarpât Wittenberg ĸimákatdlarĸuvdlugo, nangmingneĸ tikerârtigalugo isumangnaitsumik sernigísavdlugo nuánârutigísagaluaramiko. kisiáne Lutherip Gûtimit suliagssarititaĸ ĸimákumángilâ. sãssúneĸangârtarnine soĸutiginago sagdlusuíssut nalunaiautigiuarumavâ.

Lutherip Augsburgimut apũneranik nalunaerut pâvip autdlartitâta tusardlugo nuánârutigivigpâ. ajoĸersuinerdlugtoĸ kigdlormôrtoĸ silarssuarme tamarme alutorineĸalersoĸ rûmalerissut piumassamingnik iliorfigisínaulínguatsiarpât, autdlartitaussordlo aulajangerpoĸ aniguisíkumanago. iluarsaerĸingniartoĸ agdlagartamik ajoĸusernavêrĸutigssamik pigssarsiniarsimángilaĸ. ikíngutaisa sujúnersorsimagaluarpât autdlartitaĸ savssarfigerĸunago ajoĸusernavêrĸúmik agdlagartaĸartínane, kaisarimitdlo piniúkumavdlugo sujúnersorsimagaluarpât. autdlartitaussup sujunertarâ Luther píngitsailivdlugo oĸauserisimassaminik utertitsisíniasávdlugo tamánale ajornásagpat Rûmaliautdlugo Husitut Hieronymusitutdlo pineĸartugssángortíniásavdlugo. ikiortigissamigut Luther súnerniaraluarpâ ajoĸusernavêrĸússúmik agdlagartalernane savssarĸugaluardlugo nangminerminut tatigingnigtumik. kisiáne iluarsaerĸingniartoĸ taimailiorrumángitdluínarpoĸ. pâvip autdlartitâ savssarfigíngilâ agdlagartamik kaisarimit sernigineĸarnigssamik ĸularnavêrsautigssamik pigssarserêrtínane.

katûgdlit aulajangersimáput Luther saimassûssârníkut akuerssisíniarĸâratdlarumavdlugo. Luther oĸaloĸatigissarângamiuk pâvip autdlartitâta ikíngutigivdluartûssârtarpâ, kisiáne piumassaĸarfigâ ilagît tamatigordluínaĸ nâlangniásagai. angutivdle erĸartũssagssame píssusia erĸortumik misiligsimángilâ. Lutherip autdlartitaussoĸ akivâ oĸardlune ilagît atarĸivdluarine, sagdlusuíssúmik aulajangiússaĸarumavdlune, ajoĸersũssutigissaminut agssuardliutit tamaisa akíssuteĸarfigiumavdlugit, ajoĸersũssutigissanilo universitetine pingârnerussune misigssugagssángortikumavdlugit. tamákuníngale akuerssiniautigalune kardinalip periausia agssuarâ, piumassaĸarfigingmane oĸautsiminik utertitserĸuvdlune kúkussûnerat ugpernarserêrtínago. .

akíssutisiarissatuâ tássaussaraoĸ: "utertitsigit, utertitsigit!" iluarsaerĸingniartup aulajangiússame agdlagkane túngaveĸarnerat ersserĸigsarpâ, aulajaitdluínardlunilo oĸarpoĸ sagdlusuíssut asigínarumanago. autdlartitaussup Lutherip túngavigssuĸnrtumik oĸausê akineĸ saperdlugit oĸalorujũtardlugulo mitautigissardlugulo nersualârtarpâ pâvivdlo oĸausînik íssuaissarniardlune, tássa Luther oĸalorĸingnigssamut pivfigssaĸarterĸigkumángínamiuk. Lutherip taimatut oĸaloĸatigîngneĸ iluaĸutausínáungitsoĸ pâsivâ, autdlartitaussordlo piumangãngíkaluartoĸ akuerssisípâ agdlagsimassumik akíssuteĸarsínautitaunigssaminik.

tugdlianik nâpeĸatigîngnerme Lutherip navsuiaut píkunardlunilo ersserĸarigsoĸ túniúpâ agdlagkanit ivdlernartunit íssuagkanik ĸavsînik túngaveĸartitaussumik. agdlagaĸ táuna nipitûmik atuarêrdlugo kardinalimut túniúpâ, táussumale nikagingnigpalugtumik saniminui ilĩnarpâ oĸardlunilo oĸauserpagssuarnik isumaĸángitsunik íssuagarpagssuarnigdlo atortugssáungitsunik imaĸarnerardlugo. mãnale Lutherip palasiuneĸ ilisimavdluagaisigut - ilagît ajoĸersũssutigissaisigut - akerdlilerpâ oĸausîlo tamaisa atortûjungnaersitdlugit.

palasiunerup Lutherip píssutigissai tunuartitagssáungitsut pâsigamiuk ingminut nâlagkersorneĸ saperdluínalerdlune suaorpoĸ: "utertitsigit! - taimailiúngíkuvit Rûmamut autdlartísavavkit, tássanilo erĸartũssissunut ilingnik sulíssutigingnigtugssanut savssartitausínaorĸuvdlutit. ivdlit isumaĸatigissatitdlo tamaisa perdlorĸúsaváka ilagîngnitdlo avigsârtitdluse." naggasiutdlugulo ajugausimârtumik suaorpoĸ: "utertitsigit, imalũnît tamaunga tákuterĸingnavêrit!"

iluarsaerĸingniartup ikíngutigissane ilagalugit aneĸatigai, taimailiornermigutdlo utertitsinigssaminik ilimanartoĸángínera ersserĸigsumik pâsitípâ. tamánausimangilaĸ kardinalip sujunertarisimassâ. Ilimasugsimagaluarpoĸ Luther sujôrasâriníkut ajugauvfigisínáusavdlugo. mãnale ikiortigissane kisîsa ilagalugit nikítautdlugit ĸiviartaĸátârpai sujunertarissame ilimagíngisaminik úpikâneralusôĸ uggûtigalugo.

Lutherip taimane ilungersuanera iluaĸutaussunik kinguneĸángitsũngilaĸ. inugpagssuit katerssũsimassut pivfigssarsíput angutit táuko mardluk ingmingnut nalerĸiúsínáusavdlugit aulajangiússaisalo ássigĩngeĸissut iluatingnássusiat ilumussũsiatdlo ingmingnut nalerĸiúsínáusavdlugit. ilame akerdlerissutsip angíssusia! iluarsaerĸingniartoĸ akimaniarnane, angneruniajuitdlune aulajaitdlunilo savssarpoĸ sagdlusuíssut iligalugo, pâvip autdlartitâ perrôrdlunilo angneruniardlunilo makitavdlunilo agdlagkane iluartune atautsimigdũnît ugpernarsautigssaĸángilaĸ. taimáitordle narragsimârdlune suaortarpoĸ: "utertitsigit, taimailiúngíkuvit Rûmaliáuneĸardlutit pitdlarneĸásautit!"

nauk Luther agdlagartamik ajoĸusernavêrĸússutigssaminik pigssarsisimagaluartoĸ katûgdlit pilerssâraluarput tigussarititdlugo parnerúkumavdlugo, ikíngutaisa oĸarfigât Augsburgime uníngáinaríkut iluĸutigssiuisínáungínerardlugo, taimáitumigdlo ernĩnaĸ Wittenbergimut angerdlartariaĸarnerardlugo. mianerssordluínarĸuvdlugulo autdlarnigssâ issertorpât. ĸáumalersínago igdloĸarfik ĸimápâ hîsterdlune ilisimassortardlo pissortaussut pigssarsiarisimassât ilagalugo. ernumavdlune avĸusinertigut târdlutigdlo inoĸángitsutigut malugineĸarane hîsterpoĸ. akerĸat alapernaitsut piarêrsimáput toĸúniarumavdlugo. navianartut tamáko anigorsínáusanerpal? ernumavfik tamána ilungersortumik ĸinuvdlune atorpâ. igdloĸarfingmut isâvfêránguaĸ tikípât, angmarneĸarpoĸ, ilisimassortanilo ilagalugo akornuserneĸaratik igdloĸarfingmit anitdlagput. ĸimâssut anerêramik súkalissârdlutik ĸimâlerput, pâvivdlo autdlartitâta Lutherip autdlarsimanera tusaramiuk angusínaujungnaerêrsimavâ. Sãtane autdlartitailo ajorssartitauput. angut ánainaviángitsorissartik tingmíssatut nigartũmit ánagtutut aniguisimavoĸ.

pâvip autdlartitâta Lutherip aniguisimanera tusaramiuk tupigutsaĸalunilo narragdluinarpoĸ. ilagît erĸigsisimaneránik akornusîssumik tamatuminga kigdlisiuinine nersornautigingãsavdlugo isumavdlûtigisimagaluarpâ, neriungnerminile pakatsivoĸ. kamangârnermine saksenimiut nâlagât kurfyrst Frederik agdlagfigâ Luther ajuvigsunik pasigdlerdlugo, kurfyrstilo norĸaivigâ Luther Rûmamut autdlartitaorĸuvdlugo imalũnît Saksenimit anisitaorĸuvdlugo.

akíssutimine Lutherip piumassarâ pâvip autdlartrtâtalũnît agdlagkat iluartut túngavigalugit kúkússutigissaminik takutísagãne, ilumôrdluínardlunilo neriorssuivoĸ ajoĸersûtigissane taimaitíkumavdlugo Gûtip oĸausianut akerdliunera takutíneĸarsínaugpat. Gûtimutdlo ĸujamasungnine oĸautigâ, sulíssutigissagssaĸ taima iluartigissoĸ píssutigalugo nâgdliugtitaussugssatut nikagineĸarsimángíname.

kurfyrstip taimaníkut nâggârtut ajoĸersûtât ilisimassaĸarfigingãngíkaluarpâ, kisiáne Lutherip oĸausîsa ilumôrpalússusiat, ersserĸaríssusiat píkunássusiatdlo itisûmik kivdlíssutigisimavai, iluarsaerĸingniartuvdlo támarnera ugpernarsarneĸartínago sernigiumavdlugo aulajangerpoĸ. pâvip autdlartitânut akíssutigalugo agdlagpoĸ:

"doktor Martin Augsburgime ilingnut savssartitausimangmat tamána nãmagissariaĸarpat. támarsimanera ugpernarsarêrsimatínago utertitsisíniardlugo píngitsailînigssat ilimagisimángíkaluarparput. nâlagauvfigissavtíne ilisimatût ilâta atautsivdlũnît Lutherip ajoĸersûtâta gûtîtsũssusianik, kristumiússutsimut akerdliússuianik ajoĸersuinerdlûtauneranigdlũnît nalunaerfigisimángilâtigut." taimáitumigdlo kurfyrstip Luther Rûmamut autdlartíkumanagulo nâlagauvfingminit anisíkumángilâ." (D'Aubigné).

ãmátaoĸ kurfyrstip pâsivâ Lutherip universitetime sulinera iluaĸutauvdluínarmat. iluarsaerĸingniartup oĸnlugfiup matuanut ajoĸersûtinik agdlagarsîneranit ukioĸ atausĩnĸ kângiúsimnvoĸ, taimáitordle "iluartûtitat tamarmik uvdluáne oĸalugfingmukâssartorpagssuit malungnavigsumik ikilerêrsimáput. ilagît rûmalerissut patdlorfigingnigtunigdlo pigdliutinigdlo ánaissaĸarput; táukuale taortigssáinik inuit avdlat Wittenberg ornigtalerpât, iluartûtitat ĸimatait patdlorfiginiarnagit, ilisimassagssarsiordlutigdle igdloĸarfiup ilíniarfînut ornigútut. Lutherip agdlagaisa atuagaĸ bîbile iluartûrloĸ tamane nutâmik soĸutigineĸalersísimavât. tyskitdlo nâlagauvfiánit pĩnaratik nunanitdle avdlanit tamanit universitetimut ornigutdlutik ilíniariartorput. angutit inûsugtut pernardlutik Wittenberg ersserângamíko agssatik ĸilaup tungânut ĸutdlardlugit Gûte únersiutigissarpât igdloĸarfingmit tamatumánga sagdlusuíssutsip ĸáumarĸutâ ĸáumartísimangmago, sôrdlo itsaĸ Sîunimit, tássánga nunanut agdlât ungasingnerpânut siaruartugssamik." (D'Aubigné).

iluarsaerĸingniartup agdlagai ajoĸersûtâlo kristumiut nunãnut lurnanut apũtalerput. suliai Hollandimut Svejtsimutdlo siaruarput. atugkiai Frankrigimut Spaniamutdlo apũtarput. tuluit nunãne ajoĸersûtâ inũssutip oĸausiatut ilagsineĸarpoĸ. sagdlusuíssutdlo Belgiame Italiamilo ilagsineĸarpoĸ. tûsintiligpagssuit toĸûssarnermingnit ugpertutut inûnigssamut tipaitsungnardlunilo neriungnartumut iternialersimáput.

ilagîngne kristumiune iluarsainigssaĸ kaisarimut tyskitdlo akimanertainut kajumigsârúme Lutherip pâve ima agdlautigâ: "uípatdlernaĸaoĸ angut Kristusip sivnîssuanik taissartoĸ pingârtorssũssutsinik kaisariussup kialũnît nagdlersínáungisainik nivtarsáutoĸ takussardlugo. tamána tássaunerpa Jîsusimik pîtsumik Pîtrusimigdlũnît manigũtumik íssuaineĸ? silamiunut nâlagaunerartarpât. kisiáne Kristuse sivnerniagâ oĸarsimavoĸ: "nâlagauvfiga silamit matumánga píngilaĸ." sivnîssup nâlagauvfia; nâlagâta nâlagauvfianit isorartunerusinauva?"

ilíniarfigssuit pivdlugit agdlagpoĸ: "ernumaĸaunga universitetit tássaussúngorumârsoralugit unerivfingmut isâvfît, agdlagkat iluartut navsuiarneĸarnigssât inûsugtutdlo ũmataisigut pigiliúneĸarnigssait eĸiasuitsumik sulíssutigíngikuníkik. kinalũnît sujúnersorumángilara ĸitornane bîbilip sagdliutitauvfigíngisânut inigsserĸuvdlugo atorfeĸarfik sunalũnît Gûtip oĸausiata sulíssutigineĸartuarfigíngisâ aserũtariaĸarpoĸ."

kajumigsârut tamána Tysklandime tamarme siámalertordlune inuiaĸatigîingnut súniuteĸartorujugssûvoĸ. inuiaĸatigîngnit tamarmiussunit soĸutigineĸardluarpoĸ, inugparujugssuitdlo nâggârtut erfalassuata atânut katerssũput.

akiniaiumatsagdlutik Lutherip akeraisa pâve kajumigsârpât sukangnersumik aulujangîvigerĸuvdlugo. ajoĸersûtâta mássákumît perdlorĸussaunigssâ perĸússutigineĸurpoĸ. iluarsaerĸingniartoĸ isumaĸatailo uvdlunik 60-inik pivfigssaĸartitáuput, táukulo ĸângiútinagit utertitsíngíkunik ilagîngnit avigsârtitaussugssángorput.

iluarsaerĸingniarneĸ tássûna ánilârnartumik navianartorsiortitauvoĸ. ukiune huntritilingne ardlalingne Rûmamit perdlorĸussaunerup nâlagarssuit sujôralersitardlugitdlo nâlagfigssuit perdlungnik aseruingârnermigdlo nagsataĸarfigissarpai. ilagîngnit avigsârtitsíssutip perdlorĸússutauneranik erĸugaussut sumilũnît narrugissagssauvdlutigdlo sujôragissagssatut issigineĸartarput; inoĸatigissamingnut atássuteĸarĸussáungitdlat, erĸigsivêrutitaussututdlo malerssugagssauvdlutigdlo toĸutagssatut pineĸartarput. Lutherip perugdluliorfigineĸalernine tagpîvfigingikaluarpâ, kisiáne Kristuse ikiortigssamisut erĸornavêrĸutigssamisutdlo isumavdlûtigalugo aulajáipoĸ. martêrisut ugperdlunilo nakimaitsigalune agdlagpoĸ: "mãnákut pissugssat ilisimanagitdlo ilisimarusúngiláka ... perdlugssaĸ tugfigiumassaminut tungniardle, sujôrássuteĸángilanga. pilutaĸ atauserdlũnît nunamut nákartángilaĸ atâtavta piumassaríngisânik. uvagut ĸanoĸ isumagiumanerutigísavâtigut! oĸauseĸ píssutigalugo toĸunigssaĸ artornartũngilaĸ, oĸauseĸ uviníngortoĸ nangmineĸ toĸusimagaluarmat. toĸuguvta táuna inôĸatigísavarput, uvagutdlo píssutigaluta atugainik atugaĸarêruvta najugânĩsaugut nâgssáungitsumik ilagalugo."

ilagîngnit avigsârtitsíssúmik pâvip agdlagâ tiguvdlugo Luther oĸarpoĸ: "narrugalugulo sãssúpara gûtîtsûvdlunilo sagdlûngmat ... tássûna narrugineĸartoĸ tássauvoĸ Kristuse nangmineĸ ... tipaitsûtigâra suliagssarititaĸ ajúngínerpâĸ píssutigalugo ajortunik taimáitunik nâgdliugtitausinaugama. ũmativkut kivfáungíssuseĸ angnerussoĸ misigilerêrpara, mãna kîsame nalujungnaeravko pâve tássaussoĸ Kristusip akerâ, igsiavíssârssualo tássaussoĸ Sãtanip nangmineĸ igsiavíssârssua."

taimáitordle Rûmamit perĸússut súniuteĸángitsûvíngilaĸ. nâlagarsiortitsiniarnerme atortorineĸarnerussartut tássáuput parnaerússineĸ, nâgdliugtitsineĸ panalo. aulajaitdluángíneruvdlutigdlo ugperissapalâĸarnerussut pâvip perĸússutâ sujôrássutigât, naugdlo inugparujugssuit Luther nuánarigaluarât, taimáitordle ĸavsît inûnertik iluarsaerĸingnigssaĸ píssutigalugo navianartorsiortísavdlugo erdligât. iluarsaerĸingnigssap ungasingitsúkut nungutitaunigssâ ilimanarsivigsutut íkaluarpoĸ.

taimáitordle ilungersungârdlune erĸarsarĸârdlune aitsât Luther aulajangerpoĸ ilagît ĸimákumavdlugit. uvdlune tamákunane agdlagpoĸ: "uvdlut ĸângiússortut tamaisa pâsinerujartuínarpara nangãssutit mêraunerme pigiliúsimassat igísavdlugit ajornaitsũngíssusia. ĸanordlo ániautigisimatigiga nauk agdlngsimnssut túngavigigaluardlugit pâve akerdlilísavdlugulo Kristusip akerâtut takutísavdlugo! ilame ũmativkut angnikitdliorsimaĸaunga! ĸavsêriardlungame tauva katûgdlit aperĸutigigajugtagãnik ingminut aperissarsimanerpunga: "ivdlit kisivit silatûneravit? avdlat tamarmik kúkussûsínáupet? ĸanorme pissoĸásava ivdlit nangmineĸ támarsimanerit pâsinarsísagpat tarnerpagssuitdlo támartitaralugit - kiname tauva perdlorĸussáusava?" "taimatut ingminut agssortoraluarpunga Sãtanimutdlo akiûtdlunga, Kristusip aulajaitsumik oĸautsimigut ũmativkut ĸularungnaersitsinera tikitdlugo."

pâvip Luther sujôrasârsimavâ utertitsiumángigpat ilagîngnit avigsârtíkumavdlugo, mãnalo sujôrasârutigissane erĸûtípâ. agdlagarsêrĸingníkut Luther ilagîngnit rûmalerissunit avigsârtitaussutut nalunaerutigineĸarpoĸ. perdlorĸussinikutdlo tamatumûna ajoĸersûtigissânik ilagsingnigsimassut tamarmik ilángúneĸarput. taimalo akiũnerssuaĸ autdlarnerdluarpoĸ.

akerartorneĸarneĸ atugaussarpoĸ sagdlusuíssutinik naligissamingnut túngassunik nalunaiaissartut tamarmik atortagât. Lutherip nalâne "najũtumik sagdlusuissuteĸarpoĸ" - sagdlusuíssut taimaníkorpiaĸ pingâruteĸartoĸ; taimatútaordlo nalivtíne ilagîngnut "najũtumik sagdlusuíssuteĸarpoĸ". "táussuma pilerssârutigiumassane erĸordlugo" (Evf. 1. 11). iluarissarsimavâ inuit ássigĩngitsunik atugaĸartítardlugit uvdlunilo inûvfigissamingne píssusiussartunut nalerĸútunik suliagssaĸartitardlugit. ĸáumarĸut nangminermingnut tikiútoĸ misilísavdlugo pâsisínaussarângamíko sagdlusuíssut nutâĸ takulersínaussarpât. sagdlusuíssutdle inuit amerdlanerit mãnákut kajungerinerúngilât taimanikut pâvíkut pissarneránit. ukiune ĸângiuterêrsimassune pissoĸartarsimaneratut mãnákútaoĸ inuit isumaliutigissait oĸalugtuarsiaitdlo Gûtip oĸausianut taorsiúneĸartarput. nalivtíne sagdlusuíssutinik uvdlunut atugkavtínut túngassunik nalunaiaissut ilimasugtariaĸángitdlat iluarsaerĸingniartut sujulimik pineĸartarneránit ilagsivdluarneĸarnerunigssãnik. sagdlusuíssutip támarsimássutsivdlo ingmingnut akiũnerssuat, Kristusip Sãtanimut sorssungnera, sákortusiartortuásaoĸ silarssûp matuma oĸalugtuarissaunerata naggatigssânut.